Burn-out en depressie; wat is het verschil?

Velen van ons leven in een huisje boompje beestje situatie met een dak boven ons hoofd. We kijken naar de televisie en zien vluchtelingen, hongersnood en mensen die nog nooit van een zorgstelsel hebben gehoord. Je vraagt je af waarom jij in vredesnaam een burn-out hebt en schaamt je er bijna voor als je kijkt hoe warmpjes je erbij zit. Stel je je aan? Moet je niet gewoon even een tandje bijzetten en weer aan het werk gaan? Hoe zit het nou precies met burn-out en depressie?

Wat is een burn-out

Met onderstaande set van vier punten lijkt er een richtlijn te zijn voor de erkenning van de ziekte burn-out volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO):

1. Sprake van energietekort of totale uitputting;
2. Afstandelijke, negatieve en cynische gevoelens ten aanzien van het werk;
3. Verminderde effectiviteit op het werk;
4. Uitsluitend van toepassing op de werkomgeving.

De WHO heeft echter de erkenning van burn-out als een ziekte weer ingetrokken, omdat er fouten zijn gemaakt. Wel is de definitie van burn-out uitgebreid. Hierin staat nu dat een burn-out wordt veroorzaakt door ‘chronische stress op de werkvloer’. Maar wat als je voldoet aan alle symptomen en helemaal niet werkt? Noemen we het dan een depressie? Ben je misschien overspannen? Of is er wat anders aan de hand?

Als je kijkt naar de eerste drie punten die de WHO benoemd, dan zijn deze van toepassing op veel ziekten. Het is om die reden dat er geen duidelijke onderscheidende diagnose is. Uiteraard zijn er vragenlijsten om een burn-out vast te stellen; zoals de Maslach Burnout Inventory (MBI), of de vertaalde Utrechtse Burn-Out Schaal (UBOS). Het probleem is alleen dat deze vragenlijsten niet uniek zijn voor een burn-out.

Stress

Burn-out krijg je niet alleen door stress op het werk. Het gaat over alle zaken in het leven die tot stress leiden. Maar wat is stress en waarom is dat een probleem? Stress is een begrip uit de werktuigbouwkunde en gaat over belasting tot het punt dat iets breekt. Dat maakt stress niet goed of slecht. Het probleem ontstaat vooral als je dat werktuigbouwkundig vergelijk wil doortrekken naar mensen. Een blok beton is namelijk op zijn sterkst als deze net uit de fabriek komt. Het wordt daarna alleen maar zwakker door chronische stress.

‘Zwaartekracht is je vriend, tot je je botten breekt, want dat is verlies van controle en daarmee negatieve stress’ (Chivo 2018).

Verschil tussen burn-out en depressie

Het is onduidelijk wat burn-out nu anders maakt dan een depressie. In het verleden is al vaker vastgesteld dat de overlap tussen beide heel groot is. Aangezien er vele varianten van depressie zijn, is het aannemelijk om te veronderstellen dat burn-out misschien wel een vorm van depressie is.

Uit onderzoek is gebleken dat Franse leerkrachten met een burn-out een tweemaal grotere kans op angststoornissen hadden dan de ‘gezonde’ collegae (Schonfeld IS 2015). Dit komt overeen met wat we zien bij depressie. Het komt niet zelden voor dat mensen met een depressie gelijktijdig ook een angststoornis hebben. Daarnaast bleken deze leerkrachten een driemaal grotere kans te hebben op een depressieverleden en een vier keer grotere kans op het gebruik van antidepressiva. Door deze overlap is het veel waarschijnlijker dat burn-out een vorm van depressie is (Chivo 2016).

Het stresshormoon cortisol

Daarnaast is er veel aandacht voor hormoonconcentraties in het lichaam van mensen met burn-out en depressie. Het stresshormoon cortisol kent een dagritme en de afgifte ervan stijgt net voor het wakker worden. Dit wordt ook wel ‘Cortisol Awakening Response’ (CAR) genoemd. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de veranderingen in hormoonconcentraties bij mensen met een burn-out niet verschillen van mensen met een depressie. Verwarring hierover komt mogelijk door het feit dat de CAR kan fluctueren, afhankelijk van wanneer je het meet. Al met al kan het niet ingezet worden als diagnostisch instrument om burn-out te onderscheiden van depressie (Chivo 2017).

Rouw en depressie

Er wordt alleen onderscheid gemaakt tussen burn-out en depressie, omdat we denken te weten wat de oorzaak is. In het geval van burn-out zou het komen van het werk. Soortgelijk onderscheid hebben we al een keer meegemaakt met rouw en depressie in de DSM-4. Dit is het wereldwijd gehanteerde classificatiesysteem voor psychiatrische aandoeningen. De symptomen die werden beschreven met betrekking tot depressie, kwamen sterk overeenkomen met rouwverwerking. Er werd daarom een uitzondering gemaakt voor de rouwsituatie, aangezien rouwen geen ziekte is. Dit verschil werd in de DSM-5 weer opgeheven, omdat zo’n onderscheid toch lastig bleek te zijn. In de klinische praktijk waren er onduidelijkheden. Hoe lang mochten mensen rouwen voordat ze de diagnose depressie kregen?

Het zijn kunstmatige verschillen, aangezien de symptomen exact hetzelfde kunnen zijn. Het hele idee dat rouw iets anders is dan depressie bleek vooral toegeschreven te worden aan het idee dat we de oorzaak denken te kennen waarom we ons zo voelen.

Dit lijkt nu herhaald te worden met burn-out. Je hebt depressie, behalve als je denkt dat werk de oorzaak is. Want dan heb je een burn-out (Chivo 2019).

Is burn-out een vorm van depressie?

Voorstanders van burn-out als diagnose, hebben verschillende bezwaren tegen het onderbrengen van burn-out bij de verschillende vormen van depressie. Zo wordt verondersteld dat vermoeidheidssymptomen bij beide aandoeningen zo’n groot aandeel innemen, dat de verwarring logisch is.

Een nieuwe analyse maakt duidelijk dat dit argument niet opgaat (Bianchi R 2020). In een observationeel onderzoek onder 5 steekproeven in 2 landen met in totaal meer dan 3.000 deelnemers, werden de Maslach Burnout Inventory (MBI) en Shirom-Melamed Burnout Measure (SMBM) voor burn-out symptomen en de Patient Health Questionaire 9 (PHQ-9) voor depressie symptomen afgenomen.

De mensen die hoog scoorden op de burn-out vragenlijsten, scoorden ook hoog op de symptomen van depressie. Die relatie bleef overeind toen vermoeidheid als meetwaarde eruit werd gehaald. Sterker nog, de overlap tussen burn-out en depressie was groter dan de burn-out indicatoren onderling. Dat is natuurlijk vreemd als burn-out een unieke set van symptomen heeft die bij elkaar horen. Het verschil dat gemaakt wordt tussen burn-out en depressie lijkt vooral kunstmatig (Chivo 2016).

Misverstand depressie

Bij depressie denken we vaak aan sombere gevoelens die neigen naar het suïcidale. Dat kan zeker een kenmerk zijn, maar een grote overeenkomst die de verschillende vormen van depressie hebben, is vermoeidheid en de gevoeligheid voor negatieve emoties. Dat dit leidt tot verminderde effectiviteit op het werk ligt voor de hand, maar dit zijn exact dezelfde symptomen die optreden bij een burn-out. Natuurlijk is het mogelijk dat werk de symptomen versterkt, net als dat mensen met depressie triggers hebben die symptomen verergeren en soms verlichten. Maar het is een zwak onderscheid.

Behandeling burn-out of depressie

Als je kijkt naar de grote overlap tussen burn-out en depressie, maar het niet zo benadert, ontstaat er een probleem. Een onderscheid kan wel degelijk uitmaken in de wijze waarop mensen behandeld worden en de vraag is of dat voldoende is. Het begeleiden van mensen met depressie wordt gezien als een (para)medische behandeling. Terwijl het begeleiden van mensen met burn-out regelmatig wordt gedaan door coaches, die zich niet zouden wagen aan depressie. Hiermee zeg ik absoluut niet dat behandeling van burn-out en depressie het domein zou moeten zijn van één enkele beroepsgroep. Maar het erkennen dat burn-out een vorm is van depressie, zou wel leiden tot een andere aanpak.

Is er een oplossing?

Het is belangrijk om eerlijk te zijn over de behandeling van burn-out / depressie. Op dit moment is er binnen de gezondheidszorg geen volledige oplossing. Maar dat wil niet zeggen dat je het erbij neer moet leggen en wachten tot er een oplossing komt. We zien in de praktijk dat we klachten en symptomen kunnen laten afnemen/verminderen, als we werken aan het verlagen van het bedreigingsniveau (basisbehoeften bevrediging). Je lichaam ervaart het simpelweg minder als een bedreiging, waardoor de spanningsklachten minder heftig of minder lang zullen aanhouden (Movital, 2020). Een behandelplan om mensen volledig klachtenvrij te krijgen is er op dit moment helaas (nog) niet.

Burn-out en Aanhoudende Lichamelijke Klachten

In het werkveld zien we dat veel mensen terugvallen of veel aanpassingen hebben moeten doen. Dat laatste is meestal goed, maar dat is niet hetzelfde als volledig genezen. De klachten die iemand na zes maanden nog heeft, vallen niet altijd goed te verklaren. Daarom zijn wij als vitaliteitstherapeuten overgegaan op het scharen van burn-out onder Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK), voorheen Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) genoemd. Onze behandeling is gericht op accepteren en activeren, waarbij mensen meer gaan leven mét symptomen. Veel mensen met een burn-out worden namelijk nooit meer zoals voorheen (Chi Lueng Chiu, 2021).

Om het onder Aanhoudende Lichamelijke Klachten te plaatsen is misschien niet wat we graag willen horen, maar het doet wel het meeste recht aan de patiënt. Als vitaliteitstherapeut staan wij vaak achteraan in de rij en mensen zijn dan ook al bij een psycholoog of psychiater geweest. Dit is goed en vaak ook nodig voordat ze bij ons kunnen komen. Wat we alleen zien is dat velen na de behandeling van een psycholoog of psychiater nog moeite hebben met het (her)inrichten van hun leven. En dat is waar vitaliteitstherapeuten het oppakken (Peter Hagel, 2021).

Hoe kan een vitaliteitstherapeut jou helpen

Vitaliteitstherapeuten hanteren een methode, waarbij een vragenlijst ook aangeeft welke gerichte behandeling het meest passend is. We maken gebruik van een vragenlijst afkomstig uit de zelfbeschikkingstheorie (ZDT), een wetenschap binnen de psychologie. Inmiddels heeft de ZDT meer dan 350.000 publicaties op zijn naam staan. De uitkomst van de ZDT vragenlijst geeft een concreter en persoonlijker plan van aanpak.

Na een uitgebreide intake en vitaliteitsmetingen start ik met het inschalen van jouw burn-out in verschillende fases. Het is ongetwijfeld heel herkenbaar dat er momenten zijn waarop je alles kan doen wat je leuk vindt.

Soms kom je niet toe aan de dingen die je leuk vindt, maar kan je nog wel dingen doen die je belangrijk vindt. Daar kun je je nog toe zetten. In deze twee verschillende fases heb je nog steeds de vrijheid en eigen keuze om dingen te doen.

Er zijn ook momenten waarop het je niet meer lukt om bezig te zijn met dingen die je leuk en belangrijk vindt. Wat wel lukt is bezig zijn met dingen waar je je voor schaamt, bang voor bent of je schuldig over voelt als je ze niet zou doen. Als laatst heb je nog de meest zware momenten waarop je alleen maar in bed wil liggen en geen enkele reden ziet om er nog uit te komen. Het begeleiden van jou in deze vier fases en je leren te herkennen, op basis van taken die jij doet, in welke fase je zit, maakt dat je ernaar kunt handelen. En wanneer het te zwaar is, help ik jou ontdekken hoe je er in ieder geval voor kunt zorgen dat je niet nog verder terugvalt.

Herstellen van een burn-out is geen rechte lijn omhoog, het leven kent nou eenmaal ups en downs. Alleen maar focussen op de ups in het leven zien wij niet als een goed leven maar als een half leven. Weten wat je kunt doen in de verschillende fases en je hier ook comfortabel bij voelen is het fundament van onze aanpak. Soms is het opnieuw ontdekken wat je wil en dát nastreven is een proces waarbij ik je kan helpen.

We kijken dus echt naar wat jij belangrijk vindt, los van wat je omgeving hiervan vindt en wat social media hiervan vindt. Zij bepalen hoe jij eruit moet zien en hoe je moet leven, maar dat kan volledig haaks staan op wat jij echt belangrijk vindt. En op het moment dat het niet in lijn ligt met wat jij wil, dan zul je op een vriendelijke manier ‘nee’ moeten zeggen. Dit kan zijn tegen taken of tegen personen. Hoe je dat moet doen zonder angst en schuldgevoel leer ik je allemaal.

Kun jij een beetje hulp gebruiken bij het (her)inrichten van jouw leven? Vraag een gratis intake aan!