Hoe kom ik de dag door met chronische vermoeidheid?

“Mijn hoofd wil wel, maar mijn lichaam werkt niet mee. Die chronische vermoeidheid beheerst mijn leven en ik ben er helemaal klaar mee! Wat ik ook doe, of het nou veel of weinig is op een dag, ik kan er geen peil op trekken. Op de meest onverwachtse momenten word ik keihard onderuit geschopt. Ja, dat is eigenlijk hoe het voelt. Alsof ik een voetbalwedstrijd aan het spelen ben en vlak voordat ik ga scoren, onderuit word getrapt. Afgelopen week ben ik maar in bed blijven liggen. Als mijn lichaam me continu in de steek laat en me terugduwt naar bed, kan ik er net zo goed in blijven liggen en proberen met Netflix de dag door te komen. Toch heeft dit me ook niet beter laten voelen, want ik weet dat er nog van alles moet gebeuren. Alleen de gedachten aan al die taken maken me al moe.”

Chronische vermoeidheid de baas

Leven met chronische vermoeidheid is ontzettend zwaar, daar zal iedereen het over eens zijn. Maar wat als jij je eigen identiteit ophangt aan de ziekte? Jij bent niet je ziekte, je hebt een ziekte. Lekker makkelijk gezegd van de zijlijn, maar dit is cruciaal wanneer je meer uit het leven wil halen ondanks jouw klachten.

Helaas heb ik de man uit bovenstaand verhaal niet kunnen helpen. Hij was in de veronderstelling dat een vitaliteitstherapeut hem wel van zijn klachten af kon helpen. Ik gaf aan dat ik hem kon helpen zijn autonomie terug te krijgen door een proces van acceptatie te doorlopen, om vervolgens weer richting te kunnen geven aan zijn leven. Ook vertelde ik dat zijn klachten hierdoor mogelijk zouden afnemen, maar dat dit niet het doel van de therapie was. Hier voelde hij niets voor. Het enige waar hij naar op zoek was, dat was genezing. Tegelijkertijd een goede les voor mij. Hoe graag je ook wil, je kunt niet iedereen helpen.

Vluchten als het leven te zwaar wordt

Iedereen heeft wel eens momenten dat het leven zo ontzettend zwaar is, dat je je volledig af wil sluiten en met niemand meer te maken wil hebben. Je doet alleen nog maar dingen die je leuk vindt, of stort je volledig op je passie. Een ander voorbeeld is dat je rancuneus gaat handelen omdat je boos bent. Dit kan tijdelijk zijn, maar ook voor een langere periode. Stel je maakt een fout en geeft vooral anderen de schuld, terwijl je zelf verantwoordelijk was. Je vertoont gedrag waar je achteraf niet heel trots op bent. Op dat moment handel je vanuit escapisme.

Handelen vanuit escapisme kan ook betekenen dat je het zo zwaar hebt dat je de emotionele en/of lichamelijke pijn wil verdoven, zoals de man vertelde tijdens de intake. De chronische vermoeidheid beperkte hem dusdanig, dat hij het niet meer op kon brengen om zijn bed uit te komen en alleen nog maar ging Netflixen. En wanneer hij rust nam/afleiding zocht omdat het te zwaar werd, voelde hij zich alleen maar slechter. Alle taken die hij nog moest uitvoeren spookten door zijn hoofd en hij had eigenlijk geen idee wat hij aan het kijken was. Rust nemen en jezelf ook rust gunnen zijn twee verschillende dingen.

Sommige mensen zullen verdovende middelen als drank en drugs gaan gebruiken om de pijn en emoties te verminderen. Genieten van een glaasje wijn op zijn tijd, daar is natuurlijk niets mis mee. Op het moment dat jouw handelen niet meer in lijn is met de morele code, waarover ik schreef in mijn voorgaande blogs omtrent zingeving en coping, dan ben je bezig met escapisme.

Herkennen van vluchtgedrag

Als jij na een emotionele gebeurtenis of tegenslag je ‘verdriet verdrinkt’, is het goed je af te vragen of het verstandig is wat je doet? Is het moedig dat je naar de fles grijpt als je het zwaar hebt? Vind je het rechtvaardig of doe je jezelf en misschien anderen wel tekort? Toon je eigenlijk nog enige mate van zelfbeheersing of was de fles al open voordat je er erg in had? Dit is uiteraard een voorbeeld en er hoeft helemaal geen drank of drugs aan te pas te komen om je in het vlak escapisme te begeven.

Wanneer het eenmalig en onder gecontroleerde omstandigheden gebeurt, is dit natuurlijk geen ramp. Als blijkt dat het een meer structureel karakter aan gaat nemen, dan kan het wel een probleem worden. Niet alleen drank en drugs, zoals we kennen van de verslavingen, zullen voor problemen zorgen. Structureel zinloos zappen op TV, doelloos scrollen op je telefoon of overeten om de pijn te verdoven komt ook met een prijs. Het lichaam voelt zich bedreigd en zal gevoeliger worden waardoor jij sneller, heviger of langduriger klachten ervaart. Vergelijk het met een inbraakalarm dat al afgaat op het moment dat een vlieg gedetecteerd wordt in plaats van een mens.

Accepteer jouw donkere kant

Op het moment dat je in escapisme zit en dus vluchtgedrag vertoont, dan moet je accepteren dat je dit doet. Accepteer dat het een onderdeel is van wie jij bent, maar dat wil nog niet zeggen dat je je gedrag goedkeurt. Dat zijn twee verschillende dingen. Escapisme heeft heel veel raakvlakken met de donkere kant en elk mens heeft een donkere kant. Jij dus ook. Dat is het uitgangspunt waarmee je om moet leren gaan. Het is een onderdeel van wie jij bent.

Stel je voor dat je narcistische neigingen hebt, moet je dit dan voeden of juist niet en mag je dit veroordelen? Hetzelfde geldt voor een gebrek aan empathie hebben, kiezen voor sociale status en egoïstisch of machtswellustig handelen. In sommige van die dingen ben je misschien wel heel goed en dat is waarom het schaduwcompetenties worden genoemd. Dat wil nog niet zeggen dat je het altijd goed inzet. Het betekent alleen maar dat je er goed in kunt zijn.

Wat zijn jouw donkere kanten en hoe komt dit bij jou tot uiting? Wat doe je dan precies en wat zou een alternatief kunnen zijn dat wel voldoet aan de morele code en in lijn is met jouw persoonlijke waarden? Het kunnen benoemen van die donkere kanten die iedereen in zich heeft, dat is een onderdeel van accepteren wie jij bent en omarmen wie jij bent. Om terug te komen op de man met chronische vermoeidheid uit de intake; hij zal zijn gedrag, het blijven liggen in bed en zich vervolgens schuldig voelen dat hij niets doet, af moeten keuren. Maar hij moet accepteren dat dit een onderdeel is van zijn donkere kant, van wie hij is. Hiermee omgaan is niet altijd gemakkelijk, maar het valt te leren en daar kan ik je bij helpen.

Vitaliteitstherapie bij chronische vermoeidheid

De eerste stap is openstaan voor deze insteek. Ben je overal geweest, kunnen medici jouw klachten op dit moment niet of onvoldoende verklaren en verminderen en heb je er zelf alles aan gedaan? Dan is zelfcompassie op zijn plaats. Dit is jezelf rust, herstel of afleiding gunnen wanneer je in nood bent, omdat iedereen tegenslagen heeft en fouten maakt in het leven. En als ieder mens recht heeft op hulp in nood, dan heb jij dat ook!

Veel cliënten vinden het moeilijk om te bepalen of ze er daadwerkelijk alles aan hebben gedaan. Bij twijfel pakt zelfcompassie uit zoals het de man met chronische vermoeidheid verging. Hij had geen zelfcompassie maar zelfmedelijden. Hij liet de morele code los en dit bracht hem alleen maar verder in isolatie. Vraag jezelf dus af of het verstandig is verder te zoeken naar een mogelijke geneeswijze voor chronische vermoeidheid, als jouw huisarts aangeeft dat die er op dit moment niet is? Is het moedig om dan een week lang je bed niet uit te komen, je compleet af te sluiten van de buitenwereld en op zoek te gaan naar de zoveelste therapeut die jou van je klachten af probeert te helpen? En is dit rechtvaardig, of doe je jezelf en mensen in je omgeving dan tekort? Komt zelfbeheersing nog terug in dit verhaal of negeer je alles en iedereen?

Stop met vluchtgedrag!

Blijven zoeken gaat je niets opleveren, tenzij je achter je eigen staart aan wil blijven rennen. Dat geldt niet alleen voor chronische vermoeidheid, maar voor alle Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK), voorheen Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) genoemd. Dit zegt natuurlijk niets over wat er in de toekomst gaat gebeuren. Wetenschap gaat altijd door dus als er een behandeling komt die jouw klachten kan verhelpen, vertrouw er dan op dat de huisarts je hiervan op de hoogte zal brengen. Maar wat kun je in de tussentijd doen om richting aan jouw leven te geven en je te blijven ontwikkelen?

Met vitaliteitstherapie krijg je inzicht in jouw donkere kant en ga je vluchtgedrag/escapisme herkennen om het vervolgens te kunnen stoppen. Ik leer je emoties te reguleren en te kijken wat je er wel goed mee kunt doen, waarbij je jezelf herinnert aan hetgeen jij belangrijk vindt in het leven. Jouw persoonlijke waarden. Dit alles maakt dat je voor jezelf de mogelijkheid creëert om te kiezen terug te gaan naar het vlak coping uit het vitaliteitskwadrant. Daar gaan we vervolgens aan de slag met een complete coping strategie bestaande uit compassie, confrontatie en controle. Van coping kunnen we weer doorwerken naar passie en zingeving. Escapisme herkennen en weten hoe je moet handelen om weer naar coping te kunnen, biedt je een manier om je op crisissituaties voor te bereiden. Crisissituatie blijven komen. Wees vriendelijk voor jezelf en gun het jezelf om je hierop voor te bereiden.

Het accepteren van chronische vermoeidheid is een proces

Escapisme geeft je inzicht in dat we allemaal mens zijn met een donkere kant. Het is een onderdeel van wie we zijn en dat kunnen accepteren is een voorwaarde voor een goed leven. Maar dat betekent niet dat je er altijd naar moet handelen want dat is berusten. Wanneer je zou zeggen: “Dit is wie ik ben en je hebt me maar te nemen zoals ik ben!”, dan gaat het niet over accepteren, maar over berusten. Je bent niet actief bezig met voorkomen dat jouw gedrag ontspoort en laat de morele code los.

Het uiten van onze donkere kant kan door van alles getriggerd worden. Soms is het frustratie van een (onbevredigde) basisbehoefte en soms is het een invulling van een behoefte. Iedereen wil uiteindelijk goed functioneren binnen een groep. Dat betekent dat je ervoor kunt kiezen iets te zoeken waar je goed in bent en dat probeert te ontwikkelen. Maar je kunt er ook voor kiezen om anderen naar beneden te ‘trappen’, zodat jij beter lijkt dan de rest. Beide komen voort uit de basisbehoefte competentie. Het is een keuze die je kunt maken.

Als je begrijpt wat de onderliggende basisbehoefte is en hoe je dat moreel, mogelijk via schaduwcompetenties, in kunt vullen, dan kun je ook de acties erbij kiezen. Hier ga ik je bij helpen op het moment dat je aan het trainen bent je te wapenen tegen de verleidingen, gevaren en obstakels die het leven kent. Op die manier ontdek je ook beter wie je bent, waar je voor staat en wat je kunt. Een proces van hard werken, vallen en opstaan, maar uiteindelijk kun je weer leven mét chronische vermoeidheid in plaats van overleven.

Tot slot

De reden dat ik dit allemaal zo goed mogelijk in kaart wil brengen tijdens een traject, is omdat we hierdoor samen kunnen bouwen aan een stevig fundament voor een goed leven. Als je bepaalde lichamelijke triggers, gedachtes of emoties kunt herkennen, dan weet je in welk vlak van het vitaliteitskwadrant je je op dat moment bevindt.

Het leven gaat niet alleen over passie en zingeving, omdat het leven natuurlijk ups en downs kent. Passie en zingeving geven energie en richting, maar wat doe je dan in de downs? Als je alleen maar gericht bent op passie en zingeving, de ups van het leven, dan leid je een half leven. Een goed leven is geen half leven, dus dat betekent dat je iets moet doen met coping en escapisme. En waarom zou je daar dan energie in willen steken, behalve dan dat het een onlosmakelijk onderdeel uitmaakt van het leven? Het is belangrijk omdat het een pad is naar ontwikkeling en persoonlijke groei. Het maakt je sterker en weerbaarder, ook mét chronische vermoeidheid.

Als leven gaat over ontwikkelen, dan gaat het vooral over groeien met behoud van functionele integriteit. Je kunt geen functionele integriteit hebben als je maar over de helft van het vitaliteitskwadrant beschikt. Op het moment dat je alleen maar gericht bent op passie en zingeving, dan ga je wel voor groei, maar zonder behoud van functionele integriteit (Chivo, 2021).

Wat betekent dat precies als je een vitaal leven wil leiden? Dat je niet alleen maar gaat voor passie en zingeving en dat je coping en escapisme tolereert. Het gaat erom dat je coping en escapisme ook waardeert als een plek van persoonlijke groei. Dan ga je je meer comfortabel voelen in alle vlakken van het vitaliteitskwadrant en dat is de start van het goede leven waar ik je graag bij help!