Verken en ontwikkel jouw passie

Vorige week had ik een leuk interview met journalist Rudi Buitenkamp voor een artikel in Hoezo Heino. Ik vertelde over mijn werkwijze als vitaliteitstherapeut en bracht het vitaliteitsfundament in beeld door middel van verschillende kwadranten. ‘Passie’ is een onderdeel van het vitaliteitskwadrant (Afb. 1) en zo ontstond er een interessant gesprek omtrent passie.

Afb. 1 Vitaliteitskwadrant (bron: Chivo, 2021)

Ondernemers zonder passie

Rudi vertelde dat hij regelmatig ondernemers interviewt en hen vraagt naar hun passie. Het verbaasde hem dat hij hier niet altijd een antwoord op krijgt en dat kan ik me heel goed voorstellen. Zowel aan de kant van de ondernemers als aan de kant van Rudi. Natuurlijk zijn er ondernemers die uit noodzaak voor zichzelf zijn begonnen, of een bedrijf hebben overgenomen van familie omdat dit min of meer een logische keuze was. Daarnaast zijn er genoeg ondernemers die zelf voor deze stap hebben gekozen en er nog elke dag heel blij mee zijn. Zij moeten dan toch een passie hebben zou je denken? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, ga ik je eerst iets meer vertellen over wat passie nou precies is.

Wat is passie?

Passie is een combinatie van allerlei zaken, maar in de basis gaat het om activiteiten die je niet alleen leuk vindt, maar waarin je ook jezelf wilt verbeteren. Het is een actieve bezigheid, waarbij de activiteit zelf belangrijker is dan het doel. Je kunt het zien als spelen. Om te bepalen of de activiteiten die jij onderneemt vallen onder spelen, kun je jezelf een aantal toetsingsvragen stellen:

“Wat maakt dat ik steeds uitkijk naar deze activiteit?”
“Kan ik het in mijn eentje doen?”
“Is de activiteit zelf belangrijker dan het doel?”

Het in je eentje kunnen doen is heel belangrijk. Activiteiten worden doorgaans leuker als je het met vrienden, bekenden of familie kunt doen. Je kunt je alleen afvragen of het dan zo leuk is omdat je de activiteit leuk vindt, of omdat je mensen om je heen hebt? Daar kom je alleen maar achter als je het daadwerkelijk in je eentje gaat doen. Stel je voor dat het activiteiten zijn die je niet alleen kunt doen; voetballen in een voetbalteam daar heb je 11 man voor nodig, dus dat kun je niet alleen doen. Maar je kunt het wel zonder bekenden doen. Je kunt je bij een wildvreemde club aansluiten. Dan kom je er ook gauw genoeg achter of het voetbalspel zelf hetgeen is waar je zo naar uitkijkt, of dat het misschien toch meer om de gezellige vriendschap en de derde helft gaat.

Spelen of werken?

Wanneer blijkt dat het doel belangrijker is dan de activiteit, gaat het niet over spelen, maar noemen we het werken. En dat is prima, maar we moeten werk wat we heel leuk vinden niet verwarren met een passie. Het doel van werk is geld verdienen. Ook al vind je het werk heel leuk om te doen en ga je elke dag met veel plezier aan de slag. Zou je het nog steeds zo veel uur in de week doen als je er geen geld voor zou krijgen?

Flow als onderdeel van passie

Ongetwijfeld heb je wel eens momenten dat je lekker in de flow zit. Wat betekent dat eigenlijk en wanneer raak je in de flow? De activiteit moet voor jou een maximale uitdaging zijn, die je net onder controle kunt houden en je constant voorziet van positieve feedback. Die positieve feedback hoeft geen enorme prestatie te zijn. Stel je voor dat je gaat hardlopen en je sukkelt wat voort, dan raak je nooit in de flow. Pas als je op een voor jou haalbare maximale snelheid zit, die je maar net onder controle kunt houden, dan leg je de voorwaarden voor flow. Het enige wat je dan nog mist, is positieve feedback.

Als je aan positieve feedback denkt, kan ik me voorstellen dat je dit koppelt aan een tijdsprestatie of een bepaalde snelheid die je hebt gehaald. Maar als het gaat om positieve feedback bij flow, is het neerzetten van een prestatie niet aan de orde. Iedereen die wel eens heeft hardgelopen, voelt of zijn loopritme (cadans) klopt. Als dat allemaal goed verloopt, is dat de positieve feedback die je krijgt over de maximale uitdaging die je net onder controle kunt houden. Je zit er dan zo lekker in dat de tijd vervliegt en je gaat er volledig in op. Dit kan met hardlopen zijn, maar je kunt dit ervaren bij heel veel activiteiten. Mijn besef van tijd is bijvoorbeeld compleet verdwenen op het moment dat ik aan het tennissen of puzzelen ben. Wat voor activiteiten onderneem jij allemaal en zitten hier dingen bij waar je ook totaal de tijd vergeet? Grote kans dat je flow ervaart.

Wat maakt passie specifiek een passie?

Het laatste belangrijke punt naast spelen en flow, is dat je bereid bent om ervoor te lijden. Pas als een activiteit aan alledrie voldoet (spelen, flow en lijden) kun je spreken van een passie. Lijden klinkt een beetje raar natuurlijk. Niemand wil voor zijn lol ergens voor lijden. Het komt van de letterlijke betekenis van passie uit de Van Dale: ‘pas·sie (de; v) 1 het lijden van Jezus’. Maar wees niet bang, je hoeft geen fysieke pijn te lijden om een passie te hebben. Het geeft alleen aan hoe de betekenis van passie, zoals we het vandaag de dag kennen, is ontstaan.

Een goed voorbeeld is doorgaan met een activiteit terwijl het al veel te laat is. Je weet dat je er de volgende dag vroeg uit moet en je het zwaar gaat krijgen als je nu niet stopt. Toch neem je dit op de koop toe, gaat door en bent bereid de vermoeidheid morgen onder ogen te komen. Ik betrap mijzelf hier wel eens op als ik aan het puzzelen ben. Ondanks dat ik me had voorgenomen vroeg naar bed te gaan, blijf ik doorgaan ten koste van mijn slaap. Een ander voorbeeld is dat je vergeet te eten terwijl je normaal gesproken al lang chagrijnig zou zijn geworden van de honger.

Beeld je eens in dat de activiteit die jij classificeert als jouw passie, je wordt ontnomen. Vanaf nu kun je het nooit meer doen. Als dit idee je benauwt en je voelt een leegte ontstaan dan lijd je eronder. Je raakt een stukje van je identiteit kwijt. Dat is dus heel iets anders dan een interesse of een hobby. Ook een interesse of hobby kan voldoen aan een actieve bezigheid, waarbij de activiteit zelf het doel is en je volledig in de flow kan raken. Maar wanneer het je wordt ontnomen en je lijdt er niet onder, dan is het geen passie.

Mogelijk heb je nu de conclusie moeten trekken dat je helemaal geen passie hebt, terwijl je altijd aan mensen vertelt hoe jij van je passie je werk hebt gemaakt. Dit kan nog steeds het geval zijn, maar waar verdien jij dan nu je geld mee?

Heb je een passie nodig voor een vitaal leven?

Nu ik je mee heb genomen in de betekenis van passie, is het natuurlijk de vraag wat je met deze informatie moet? Het antwoord is vrij simpel; ga niet op zoek naar een passie, maar sta open om het te verkennen. Je hoeft namelijk geen passie te hebben om goed en vitaal door het leven te gaan. Het kan zijn dat je geen passie hebt, maar wel (meerdere) dingen leuk vindt om te doen. Ook kan het zo zijn dat je dingen gewoon minder sterk voelt. Het voordeel van het niet hebben van een passie, is dat het je flexibeler maakt. Het voordeel van het wel hebben van een passie, is dat het je focus verhoogt en het geeft richting aan je leven.

Als het hebben van een passie op zichzelf staand niet noodzakelijk is voor een vitaal leven, kun je je afvragen waarom ik als vitaliteitstherapeut werk op basis van een fundament waar passie onderdeel van uitmaakt. Het feit dat het niet noodzakelijk is, neemt niet weg dat het je veel kan brengen. Zoals gezegd vergroot het je focus. En laat focus nou juist een heel belangrijk onderdeel uitmaken van gedragsverandering en volhouden. Het vergroot je impulscontrole en maakt je veerkrachtiger; allemaal zaken die je nodig hebt om doelen te bereiken. De vraag is: “Wil je het verkennen?”

Zoektocht naar passie

Verkennen is iets anders dan een zoektocht. Ik zie uitspraken als: “zoektocht naar passie” of “volg je passie” regelmatig voorbij komen. Een passie is niet iets wat je kunt vinden of waar je mee wordt geboren. Het is iets wat je ontwikkelt. Wanneer je een passie hebt, kan deze altijd weer veranderen zolang je ervoor openstaat om dit te verkennen. Dat maakt het per definitie lastiger om er je beroep van te maken. Velen die deze weg bewandelen, slagen er niet in en gaan na verloop van tijd wat anders doen. Dat je ergens passievol over bent, wil nog niet zeggen dat je er je beroep van kunt maken.

De invulling van passie is een combinatie van autonomie en competentie waarover ik meer vertel in mijn blog over motivatie. In een vitaliteitstraject komt het stukje passie aan bod, wanneer ik mensen help met ontdekken wat zij leuk vinden en waar ze goed in zijn.

Conclusie

Je hebt geen passie nodig om vitaal te leven, maar het hebben van een passie heeft zeker voordelen. Het vergroot je focus en focus heb je nodig bij zaken die wilskracht vergen. Daarnaast geeft passie richting in het leven. Het voordeel van het niet hebben van een passie is dat je minder flexibel bent, omdat de drang ernaar heel groot is. Als je niet weet of je een passie hebt, maar je er wel voor openstaat om dit te verkennen, levert het je altijd wat op. Ook als de uitkomst is dat je geen passie hebt. Je hebt namelijk wel nieuwe interesses (her)ontdekt. En als je weet wat je leuk vindt, maakt dat het leven toch een stukje makkelijker.